De nootmuskaat op jouw bord en de zwarte slingeraap in het reservaat Trésor… Het lijkt ver weg, maar de twee kunnen niet zonder elkaar. Nootmuskaat is een delicatesse onder de slingerapen en sterker nog: de muskaatboom kan niet voortbestaan zonder slingerapen.
Oorsprong van de nootmuskaat
Nootmuskaatpoeder over de groente, wie is er niet groot mee geworden? De nootmuskaat die wij in de keuken gebruiken, komt van nature voor op de Banda-eilanden in Indonesië. In de regenwouden van Frans-Guyana komen soorten voor die nauw verwant aan deze specerij.
Gijs Steur, hoofd collectiebeheer en assistent-professor bij de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht, legt uit: “Nootmuskaat komt van de muskaatboom en behoort samen met nog zo’n 485 soorten tot de muskaatboomfamilie (Myristicaceae). Het is een belangrijke familie die ecologische sleutelrollen vervult in alle tropische gebieden van de wereld.”
Een stukje van de bast afhalen met een machete is een veelgebruikt trucje van bomenonderzoekers. Een vertegenwoordiger van de Myristaceae is namelijk vaak te herkennen aan het rode sap. Foto John Janovec
Nootmuskaat in Trésor
Ook in het reservaat Trésor komen vertegenwoordigers voor van de muskaatboomfamilie. Met name het geslacht Virola is goed vertegenwoordigd, met maar liefst vijf soorten. Al deze soorten maken eenzelfde vrucht als de beroemde muskaatboom: een harde noot met daaromheen de rode zaadmantel, in de culinaire wereld ook wel foelie genoemd.
De rode zaadmantel is erg eiwitrijk en daarom een belangrijke voedselbron. Maar lang niet ieder dier is in staat om die foelie eraf te peuteren…
De vrucht van Virola kwatae, gefotografeerd in het reservaat Trésor. Foto Emile Fonty
De zwarte slingeraap
Eén van de Virola-soorten, Virola kwatae, is endemisch in Frans-Guyana. Dat wil zeggen dat hij, voor zover bekend, nergens anders ter wereld voorkomt. De soort is vernoemd naar de zwarte slingeraap (Ateles paniscus). In de Guyana’s wordt de grootste primaat van de Amazone ook wel kwata genoemd. Het zijn sociale dieren die in kleine groepen leven van zo’n 5 individuen. De groepen mengen onderling en gaan dan weer als nieuwe groepen uiteen. Iedere groep aangevoerd door de alfavrouw.
Zwarte slingerapen hebben iets geniaals bedacht om de foelie te kunnen eten zonder te veel zitten klooien en te peuteren. Ze slikken de noot simpelweg in één keer door. Deze apen zijn waarschijnlijk de enige soort die groot genoeg is om de nootmuskaat in zijn geheel door te slikken. De foelie wordt verteerd en de noot weer uitgepoept.
Eén van de weinige keren dat de zwarte slingeraap is gezien in Trésor, was in 2014. Foto Sebastien Sant
Niet zonder elkaar
Muskaatbomen en zwarte slingerapen kunnen niet zonder elkaar. Het is wetenschappelijk aangetoond dat eigenlijk al het zaad dat direct onder een moederboom valt, ten dode is opgeschreven,” zegt Marijke van Kuijk, assistent-professor van de Universiteit Utrecht. “De kans dat die zaden uitgroeien tot volwassen boom is nihil, omdat de moederboom dat plekje al bezet houdt met haar eigen kronendak. Daarom is het zo belangrijk dat zaden verspreid worden.”
Zwarte slingerapen zijn erg gevoelig voor verstoring. Door de hoge jachtdruk in de omgeving van het reservaat Trésor, worden de primaten helaas nog maar heel zeldzaam waargenomen. Als de apen lang genoeg weg blijven, komt het voortbestaan van de Virola-bomen in gevaar. Zonder kwata’s, geen Virola‘s.
Het belang van natuurbescherming
Samen met onze collega’s zetten we ons is voor betere regulering van de jacht. Op het gebied van plezierjacht, was het tot voor kort het wilde westen. Men mocht schieten wat er te schieten te viel. Mede dankzij een lange lobby van Stichting Trésor en Association Trésor, onder andere gebaseerd op het wetenschappelijke onderzoek van de Universiteit Utrecht, is tegenwoordig een vergunning nodig om te jagen.
Hoewel we erg blij zijn met die ontwikkeling, is de jachtvergunning is slechts de eerste stap. De volgende stap is het aanpassen van de jachtdruk op de draagkracht van het ecosysteem – en in sommige belangrijke gebieden zelfs algeheel verbieden. Alleen dan kunnen we de kwata’s en de muskaatbomen een toekomst geven.
Ons lobbywerk wordt mogelijk gemaakt door donateurs als u. Met uw bijdrage kunnen wij beschermen wat kwetsbaar is. Benieuwd naar wat wij doen met uw donatie? Lees hieronder meer.
Ga terug naar het overzicht